Cyberpesten en online akkefietjes sijpelen via smartphones de school binnen en de gevolgen kunnen groot zijn. Soms zelfs groter dan bij offline pesten en ruzie. Dat komt mede door de onbegrensdheid van het wereldwijde web en de snelheid waarop berichten klakkeloos gedeeld worden. Ook zien we dat de grenzen van het toelaatbare steeds verder worden opgerekt.
Grensoverschrijdende informatie
Online krijgen jongeren relatief veel informatie te verwerken. Het aanbod aan kennis en entertainment is enorm. De frequentie waarop nieuwe informatie aangeboden wordt is hoog. Tussen al het leuks komt ook grensoverschrijdende informatie binnen. Er is volop satire waarin mensen belachelijk worden gemaakt. Trollen posten – al dan niet anoniem – negatieve en grove commentaren. Informatie komt ongefilterd en ongenuanceerd binnen. Dit maakt het voor jongeren best lastig om het kaf van het koren te scheiden.
Instagram, YouTube en Snapchat staan vol met beelden waarin grenzen worden verkend. Bewerkte foto’s, challenges, ‘gone wrong-filmpjes’ en pranks passeren de revue. Bekende en onbekende YouTubers zoeken persoonlijke grenzen op om zoveel mogelijk likes en comments te vergaren. Jongeren reageren hier verschillend op. Ze genieten ervan, verbazen zich erover, wijzen het af of imiteren het gedrag.
Cyberpesten en online akkefietjes
Binnen die ruimte ontstaan nieuwe mogelijkheden tot pestgedrag. Zo is het heel gemakkelijk om elkaar te ‘exposen’, door het maken van een onflatteuze foto, deze te bewerken en online te plaatsen. Of om een nepaccount aan te maken van een docent en hier commentaar bij te zetten. Jongeren vinden het vaak grappig, zonder zich te realiseren wat de consequenties zijn voor de personen in kwestie. Doordat de technologie het zo makkelijk maakt en er legio voorbeelden zijn van online pranks, vindt er een verschuiving plaats in wat men acceptabel vindt. Een pesterij die viraal gaat, wordt dan achteraf afgedaan met: “Zo had ik het niet bedoeld”.
Opvoeders op de achtergrond
Ouders en docenten hebben weinig zicht op wat jongeren online meemaken. Communicatie loopt immers van smartphone tot smartphone, buiten het zicht van opvoeders. Vroeger keken ouders samen met hun kind televisie. Als ze iets zagen dat niet in de haak was, werd dit uitgelegd. Zo brachten ouders hun kinderen bij waar de grenzen lagen. Nu krijgen jongeren dagelijks via hun telefoon leuke, maar ook grensoverschrijdende beelden te verwerken, die ze zelfstandig of samen met leeftijdsgenoten beoordelen. Opvoeders zijn in dit verband meer op de achtergrond geraakt, maar zijn nog altijd nodig om de nuance aan te brengen.
Blijf met elkaar in gesprek
Ik krijg regelmatig de vraag of jongeren van nu minder empathisch zijn. Onderzoeken spreken elkaar hierin tegen. In gesprekken blijken leerlingen wel degelijk in te zien waarom die ene foto misschien toch niet zo leuk was, zoals het in eerste instantie leek. Op het moment van versturen, realiseerden ze zich dat niet. Of maakten ze zich minder zorgen over de consequenties voor anderen. Daarom is het gesprek over de ethische kant van online gedrag hoognodig.Toch willen of kunnen ouders en docenten er lang niet altijd aan. Ze ontberen bijvoorbeeld de tijd, de coachingsvaardigheden of de kennis.
Gezond online gedrag
Ouders en scholen hebben gezamenlijk de maatschappelijke verantwoordelijkheid jongeren te begeleiden in gezond online gedrag. Jongeren hebben de verantwoordelijkheid om een positief online klimaat te scheppen. Opvoeders die handvatten willen krijgen om leerlingen digitaal weerbaar te maken, kunnen deelnemen aan trainingen of ouderavonden. Met kennis van de online wereld, reflecterende gesprekken en vooral een luisterend oor, bereid je leerlingen voor op positief digitaal burgerschap. Zolang je maar met elkaar in gesprek blijft.
Tips aanpak van cyberpesten en online akkefietjes op school
Wilt u op school meer kennis over de online wereld van jongeren en aan de slag met de aanpak van cyberpesten en online akkefietjes? Dan dragen onderstaande programma’s hieraan bij:
- It’s up to you is een interactieve film die als interventie tegen cyberpesten wordt ingezet op scholen. Het programma is inmiddels iets verouderd, maar wordt op veel scholen met succes ingezet om bewustwording onder de leerlingen te vergroten.
- Les WhatsHappy: leerlingen maken onderling afspraken over hoe ze met elkaar om willen gaan op sociale media en schrijven deze op een poster. Geschikt om aan het begin van het schooljaar in te zetten. Voor bovenbouw basisonderwijs, onderbouw voortgezet onderwijs.
- Lespakket voor mentoren: Bewust Online. Digitaal lespakket voor mentoren, bestaande uit korte actuele lessen die slechts een klein deel van het mentoruur in beslag nemen. Het hele jaar door in te zetten in willekeurige volgorde.
Deze blog is geschreven voor Medilex Onderwijs. Medilex Onderwijs geeft tijdens de congressen Pesten in het voortgezet onderwijs, Pesten in het MBO en Pesten in het primair onderwijs ruimschoots aandacht aan deze thematiek.
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak van cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.