Een docente ontdekte dat ze staat afgebeeld op een meme-account van leerlingen van haar school. Ze geeft daar al jaren met plezier les, maar is echt geraakt door wat ze op dat account over zichzelf voorbij ziet komen. Haar collega’s zeggen dat ze het niet zo zwaar moet opnemen. De anti-pestcoördinator vindt het niet haar verantwoordelijkheid om er werk van te maken. De schoolleiding geeft haar klacht geen prioriteit.
Van grappig tot kwetsend
Memes zijn bewerkte foto’s, voorzien van commentaar, die onder andere via Instagram verspreid worden. Meestal zijn memes grappig en goedaardig. Maar er zijn ook genoeg voorbeelden bekend van kwetsende memes, die de grens van het fatsoen overschrijden. Het gaat dan bijvoorbeeld om memes met bewerkte foto’s van docenten en onderwijs ondersteunend personeel die discriminerend zijn of hen in verband brengen met nazi-Duitsland of ernstige ziektes. De foto’s worden van internet geplukt of stiekem gemaakt in de klas. Soms is het meme-account anoniem en afgeschermd, maar het kan ook een openbaar account zijn, zichtbaar voor iedereen. Meestal voorziet een groot deel van de leerlingen de memes van likes en comments.
Met je hoofd op een meme: hoe reageer je?
Leraren die zichzelf terugzien op zo’n account, reageren heel verschillend. De een tilt er minder zwaar aan dan de ander en wil het met een goed gesprek of humor oplossen. Het hangt meestal af van de aard van de bewerking en het commentaar. Die kunnen namelijk heel confronterend zijn. Voor sommige docenten leidt dat tot gevoelens van onveiligheid op school. Ze staan niet meer onbevangen voor de klas, wetende dat er elk moment weer een foto gemaakt kan worden. Daarbij kan het directe gevolgen hebben voor iemands online reputatie en verdere carrière.
Schoolveiligheid in het geding
Als schoolleiding ben je verantwoordelijk voor een veilig klimaat op school: voor leerlingen, docenten en ondersteunend personeel. Als een docent met een hulpvraag komt vanwege kwetsende memes die door leerlingen zijn gemaakt, is het belangrijk dit serieus te nemen en samen naar een oplossing te zoeken. Als je niet ingrijpt en geen duidelijke stelling neemt richting leerlingen, verleggen die de norm.
De anti-pestcoördinator is bij de meeste scholen het aanspreekpunt voor leerlingen en ouders. Hij is daarbij verantwoordelijk voor het coördineren van het anti-pest beleid van de school. Als een collega om hulp vraagt omdat zij online gepest wordt door leerlingen, dan is het niet meer dan logisch om samen naar oplossingen te zoeken. Daarbij is de kans groot dat niet alleen docenten, maar ook leerlingen zich niet veilig voelen omdat op school een klimaat heerst waarbij je ongestraft foto’s in de klas kunt maken en kwetsende memes over docenten kunt plaatsen.
Wat kun je doen?
- Verwijderen van het meme-account: als je leerlingen vraagt het meme-account te verwijderen, kun je ervan uitgaan dat het account onder een andere naam weer opduikt. Alleen verbieden heeft geen zin en is bovendien lastig te handhaven. Leerlingen laten zich niet op deze manier beperken.
- Verwijderen van de kwetsende memes: vraag de leerlingen om de kwetsende, grensoverschrijdende memes te verwijderen. Leg hun uit waarom je dit als school zo wil. Bespreek met hen waar de grenzen liggen, wanneer ze te ver gaan.
- Meekijken: maak afspraken met de beheerders van het account. Maak duidelijk dat de school meekijkt en vraag een collega deze rol te vervullen. Bespreek samen wat wel en niet kan. Wat voelt goed, wat niet en waarom? Zo maak je de leerlingen mediawijs.
- Aangifte doen: als er sprake is van een strafbaar feit, kun je als school besluiten om aangifte te doen. Natuurlijk kan de persoon die afgebeeld staat dit zelf ook doen. Vraag de school- of wijkagent om advies en bespreek de consequenties als je besluit om aangifte te doen.
- Ouders inlichten: breng ouders op de hoogte van het meme-account, de stellingname van de schoolleiding en de maatregelen die de school heeft genomen. Wijs ouders op hun verantwoordelijkheid in de mediaopvoeding van hun kinderen.
- Voorlichting geven: start een mediawijsheid programma, waarin je leerlingen bewust maakt van hun eigen online gedrag en de impact die sommige keuzes kunnen hebben op het leven van anderen.
Meer weten?
Wil je meer weten over sociale media, memes en schoolveiligheid, lees de blogs: Filmen in de klas, mag dat zomaar? en Memes als satire
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
