Instagram staat bol van beelden van knappe, succesvolle jongvolwassenen. Ze poseren in stijlvolle clubs, dragen dure sexy kleding en stralen rijkdom en levenslust uit. In de comments worden ze overladen met likes en complimenten. Ze vormen een inspiratiebron voor jongeren, die er urenlang per dag rond scrollen. Maar hun wereld staat in schril contrast met het gemiddelde bescheiden puberleventje. Wat doet dit met de ontwikkeling van het zelfbeeld van jongeren?
In de ban van het ideaalbeeld
Op Instagram doet menig puber zijn best om de perfecte versie van zichzelf te tonen. Uren worden besteed aan het uitzoeken van een mooi outfit, bijpassend make-up en een fotogenieke omgeving. En dan is het tijd voor de fotoshoot, de fotobewerking, het uitwerken van de tekst en het posten van de foto. De likes en comments stromen vervolgens binnen. Dit levert een geluksgevoel op, wat meteen de motivatie is om nog meer van dit soort foto’s te publiceren.
Maar dit geluksmoment is slechts van korte duur. Want diep van binnen voelt de puber dat er iets niet klopt. De ontvangen beloning geeft geen echte voldoening, omdat de afgebeelde persoon kunstmatig is. Het is een illusie dat je er in het echt zo uitziet.
Ontnuchterend gevoel
Daarbij is het extra wrang dat het plaatsen van een spontane foto, zonder pose, make-up en filter in de praktijk minder reacties opleveren. Een paar comments van trouwe vrienden of vriendinnen, maar dat is het dan ook wel. De realisatie dat jouw werkelijke uiterlijk minder beloond wordt dan jouw kunstmatige uiterlijk is ontnuchterend. Als een puber dit spel niet doorziet en de comments en likes heel serieus neemt, dan kan die daar heel ongelukkig van worden.
Dit geluksmoment is slechts van korte duur. Want diep van binnen voelt de puber dat er iets niet klopt.
Zelfbeeld weerspiegeld in Instagram
Volgens onderzoek heeft een platform dat overwegend uit beeld bestaat (Instagram), meer invloed op het zelfbeeld van jongeren dan een platform waarbij één-op-één communicatie van berichten centraal staat (Whatsapp). Jongeren zoeken namelijk onbewust bevestiging in de beelden die ze zien op Instagram en kopiëren het bijbehorende gedrag.
Hebben ze bijvoorbeeld een positief zelfbeeld, dan is de kans groter dat ze zich positief bevestigd zien in deze Instagrambeelden en zichzelf online op dezelfde manier presenteren. Op deze manier bouwen ze aan hun zelfvertrouwen. Maar jongeren met een negatief zelfbeeld kunnen wel last krijgen van al die leuke foto’s en video’s. Ze worden daarin negatief bevestigd.
Dit blijkt ook uit intern onderzoek van Instagram onder Amerikaanse en Britse tieners, waarbij 30% van de tienermeisjes een negatiever lichaamsbeeld ontwikkelt door te participeren op Instagram. Wat ze zien lijkt voor hen onbereikbaar en leidt tot nóg sombere gedachten of eenzame gevoelens.
De uitgangspositie van de jongere over zijn of haar zelfbeeld wordt dus versterkt door online platformen die hoofdzakelijk om beelden draaien. We kunnen dus niet stellen dat alle social media een negatieve invloed hebben op het zelfbeeld van jongeren.
Jongeren met een negatief zelfbeeld kunnen wel last krijgen van al die leuke foto’s en video’s. Ze worden hierin negatief bevestigd.
Tips voor ouders
Het is belangrijk om jongeren te begeleiden in hun omgang met een platform zoals Instagram. Wat je kunt doen:
- Kijk af en toe mee met je puber op Instagram. Welke influencers inspireren en waarom is dat? Bekijk de stories, reels en beelden die je puber zelf creëert. Vraag hoeveel tijd het kost om die te maken. Geef eventueel complimenten voor de inzet, creativiteit en het eindresultaat. Zo leer je Instagram een beetje kennen. Natuurlijk kun je ook zelf een account aanmaken en experimenteren. Vraag je puber hierbij om advies.
- Bespreek dat elk platform zijn eigen context en ongeschreven regels heeft. Op Instagram gaat het hoofdzakelijk om het maken van de perfecte versie van jezelf. Het draait om uiterlijk. Door de filters is het een kunstmatige wereld. Neem die dus niet al te serieus. Creëer mooie plaatjes, maar houdt in je achterhoofd dat het een soort spel is. De likes zijn altijd leuk om te ontvangen, maar relativeer de waarde die je eraan geeft.
- Influencers posten vooral de gedenkwaardige momenten die veel views, likes en comments opleveren. Het is een eenzijdige weergave van de werkelijkheid.
- Vertel dat sommige mensen zo in de ban raken van hun gefilterde Instagram-selfie, dat ze de plastisch chirurg vragen om een cosmetische ingreep. Bekijk samen de Belgische documentaire Chasing Beauty op het betaalde online platform Streamz. Hier wordt duidelijk hoe een schoonheidsideaal een ongezonde obsessie kan worden en zelfs kan leiden tot chronische lichamelijke klachten.
- Merk je een gedragsverandering op bij je puber (somberder, eenzamer, obsessie voor uiterlijk) die met socialmediagebruik zou kunnen samenhangen, neem dan de tijd om hier samen over te praten. Blijft het niet-pluis gevoel aanwezig, vertrouw hier dan op en vraag om hulp. Je kunt met je vragen terecht bij bijvoorbeeld de zorgcoördinator op school, het CJG of de huisarts.
Meer lezen?
Wil je meer lezen over de invloed van social media op het zelfbeeld van jongeren? Lees het blog Drugs via Whatsappgroepen
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
De blog “Invloed van social media op zelfbeeld van jongeren” is tot stand gekomen in samenwerking met Marieke Keur Tekst & Advies
