Tijdens een ouderavond vertelt een vader dat zijn zoon zich regelmatig verstopt op de wc om stiekem op zijn telefoon te gaan. Zelfs tijdens het kerstdiner met de familie! Gelach in de zaal: zoon blijkt niet de enige. Een moeder vertelt over haar dochter, die over de wasmand in de gang struikelde omdat ze alleen maar oog had voor haar scherm. Dit is toch niet normaal meer? Nou ja, eigenlijk wel, als je bedenkt welke mechanismen schuil gaan achter smartphones.
Een shotje dopamine als beloning
Online platforms zoals sociale media en games zijn zodanig ingericht door marketeers en psychologen van techbedrijven, dat iedere bezoeker een snelle beloning krijgt. Bijvoorbeeld in de vorm van een like, een contact, een grappige foto, al naar gelang van wat hij zoekt. Deze snelle beloning levert het gelukshormoon dopamine op. Dit stofje wordt aangemaakt in onze hersenen en komt ook vrij bij de consumptie van suiker (bijvoorbeeld chocolade), alcohol, sigaretten, drugs of tijdens het sporten. Dopamine geeft een fijn gevoel, daar willen we dus meer van.
Een gewoonte leer je niet zomaar af
Nieuwe media zijn niet alleen zo succesvol geworden vanwege de entertainment en het gemak dat ze bieden. Nieuwe media zijn ook succesvol geworden doordat ze ons doelgericht aanzetten om gewoontes te vormen. Als je maar vaak genoeg op je telefoon kijkt, wordt dat vanzelf een gewoonte. De pushberichten en de notificaties (rode bolletjes met witte getalletjes) slijten die gewoonte verder in. Dit leidt ertoe dat we op een moment van verveling of bij het zien van onze smartphone onbewust naar onze eigen telefoon grijpen. We zijn zonder ons te realiseren op zoek naar een shotje dopamine. We openen onze telefoon, zien de likes en comments op onze posts en worden beloond. Ondertussen scrollen we verder en brengen we tijd door op de online platformen, waarbij we van beloning naar beloning gaan. Op deze wijze bereiken de techbedrijven hun doel: gebruikers zo vaak en zo lang mogelijk op hun online platform houden.
Zelfregulering
Het is dus best logisch dat een tiener niet van zijn smartphone los komt. Voor ouders de uitdaging om hun tieners hiervan bewust te maken en te leren er op een verstandige manier mee om te gaan. Het gaat erom je tiener te helpen zijn online gedrag te reguleren. Maar hoe doe je dat?
- Maak duidelijke afspraken over het gebruik van smartphone en andere devices. Die afspraken maak je met elkaar, het liefst met het hele gezin. Kies vaste momenten waarop je wel en waarop je niet op je telefoon gaat. Wees consequent in het handhaven van deze afspraken.
- Zet op die momenten de telefoon in de niet-storen modus (vliegtuigje inschakelen) of spreek een vaste plaats in het huis af waar de telefoons kunnen opladen en niet voor afleiding zorgen.
- Zet pushberichten standaard uit.
- Gebruik screentime apps, die je inzicht geven in je online gedrag
Voorbeelden van afspraken gebruik smartphone
- Niet tijdens het huiswerk maken
- Geen telefoon op de wc en in de badkamer
- Niet aan tafel / tijdens het eten
- Eerst aandacht besteden aan het bezoek, vraag of je daarna op je smartphone mag
- Als iemand je aanspreekt, kijk je diegene aan en doe je je oortjes uit
- Niet in het verkeer
- Niet in de slaapkamer als je gaat slapen
Zijn tieners verslaafd aan hun smartphone?
Natuurlijk is het niet zo dat een tiener direct verslaafd is als hij veel op social media zit of intensief aan het gamen is. Van verslaving is pas sprake als hij écht niet meer zonder kan en slecht gaat functioneren. Bijvoorbeeld als hij nachten doortrekt achter het scherm, maaltijden overslaat, liegt en bedriegt om toch maar weer online te kunnen, geen andere interesses meer heeft en zijn gezondheid, vriendschappen en schoolwerk sterk verwaarloost. Dan zijn online activiteiten meer dan een obsessie geworden die andere zaken wegdrukt.
Handhaven is nodig
Toch zijn er wel degelijk signalen die ouders serieus kunnen nemen en die wijzen op een ongezonde fixatie op internet. Bijvoorbeeld als tieners hun smartphone verkiezen boven vriendschappen, sport en vrije tijd buiten de deur. Of als schoolresultaten sterk afnemen. Dan is het zaak om je zorg uit te spreken, alternatieven door te spreken, samen nieuwe duidelijke afspraken te maken over het gebruik van de smartphone en – net zo belangrijk – die ook te handhaven.
Toon interesse
Het is natuurlijk niet leuk voor jou en je tiener om alleen maar begrenzende afspraken te maken over het gebruik van de smartphone. Je kunt dan in een situatie komen dat je tiener opvliegt of wegloopt zodra je het woord smartphone in de mond neemt. Zorg dat je tijd investeert om de leuke kanten van sociale media, games en andere online interesses van je tiener te bespreken. Kijk met je tiener mee, toon je interesse en stel je lerend op. Zo wordt het gesprek voeren over de afspraken die je maakt een stuk eenvoudiger.
Goede voorbeeld
En tot slot: geef zelf het goede voorbeeld. Want hoe vaak zit jij eigenlijk op je smartphone?
Meer lezen?
Wil je weten hoe je in gesprek kunt gaan met je tiener over lees je in de blog: Iedereen kan multitasken, toch?
Onderstaande sites geven meer informatie over het onderwerp van dit blog Zijn tieners verslaafd aan hun smartphone?
Trimbos Instituut – Landelijk Kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg – heeft een informatieve website over gameverslaving Gameninfo.nl
Digital Youth Project – Universiteit Utrecht – een langlopende studie naar de rol van sociale mediagebruik en gamen in het leven van jongeren
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
