Op vrijdagochtend voor aanvang van de lessen krijgt de conciërge van een VO-school het bericht dat er een opruiende meme rondgaat onder tweedejaars leerlingen. Ze worden daarin opgeroepen om “herres” te schoppen op school en “snaps” te maken van docenten. De schoolleiding overweegt direct in te grijpen. Maar hoe serieus moet je zo’n meme eigenlijk nemen?
Opruiing via social media
Opruien is een vorm van pesten. Je moedigt anderen aan zich tegen iets of iemand te keren. Dat kan op verschillende manieren: door iemand buiten te sluiten, iemands werk te saboteren of iemand anderszins te ondermijnen. Via social media is een opruiend bericht snel verspreid. Zowel de leerlingen als het schoolpersoneel kunnen het mikpunt zijn.
Met zijn allen tegen één
Opruiing komt in het Wetboek van Strafrecht voor. Als je daar schuldig aan wordt bevonden, kan je dat een strafblad opleveren (zie blog Opruiing tijdens de avondklokrellen). Opruiing kan vergaande gevolgen hebben, zoals vandalisme en gewelddadig gedrag op straat. Maar de gevolgen kunnen ook subtieler zijn, zoals we dat in de praktijk op school meemaken. Hoe ondermijnend en beschadigend opruiing op school kan zijn, laten onderstaande voorbeelden zien. Ze zijn niet allemaal strafbaar, maar overschrijden wel de regels van de school:
- een leerling plaatst een oproep via Instagram DM om met z’n allen een klasgenoot in elkaar te slaan na schooltijd;
- leerlingen sporen hun klasgenoten via de klassenapp aan om niet mee te doen aan het Kerstontbijt tijdens het mentoruur. De mentor is een inval leerkracht en heeft met de klas afgesproken dat iedereen wat hapjes meeneemt. Door deze sabotageactie valt het Kerstontbijt in het water;
- een leerling roept zijn klasgenoten via Whatsapp op om allemaal te zeggen dat het geluid en de camera van de laptop van de docent het niet doet tijdens de online les. Zo saboteert de leerling de les en frustreert de docent.
Hoe voorkom je opruiing op school via social media?
Dit soort oproepen kun je niet allemaal voorkomen. Maar je kunt wel in de klas preventief het gesprek aangaan over opruiing en groepsgedrag, en de rol van social media hierin. Ook de gewelddadige protesten naar aanleiding van het vuurwerkverbod of de instelling van de avondklok zijn daar een mooie aanleiding voor.
- Zorg dat opruiing wordt opgenomen in het antipestprotocol van de school en wijs leerlingen daarop.
- Leg uit dat opruiing volgens de wet strafbaar is (Art. 131 Sr).
- Bespreek met de leerlingen de effecten van opruiing binnen de school. Als het onderwijs doelbewust gesaboteerd wordt of de schoolveiligheid van personeel of leerlingen in het geding is, kan de schoolleiding ingrijpen conform het schoolveiligheidsbeleid en het antipestprotocol. Wie zich schuldig heeft gemaakt aan opruiing, riskeert bovendien een aanklacht en eventueel vervolging.
- Vraag leerlingen hoe groepsdruk werkt, ook online. Vraag ze naar hun persoonlijke ervaringen met opruiing via social media en waar hun persoonlijke grenzen liggen.
- Bespreek hoe leerlingen kunnen ingrijpen wanneer een klasgenoot een opruiend bericht verstuurt via social media.
Hoe het verder ging
De conciërge besloot de meme serieus te nemen en lichtte de teamleiders van de school in. Via de mail kreeg het voltallig docententeam het verzoek om direct het eerste lesuur de meme te tonen op het digibord en hierover in gesprek te gaan met de leerlingen. Het was een goede aanleiding om dieper in te gaan op het verschijnsel opruiing en de impact ervan op de schoolveiligheidsbeleving van personeel en leerlingen.
Meer lezen?
Wil je meer lezen over opruiing, groepsdruk via sociale media en online pesten? Lees het blog Opruiing en de rol van social media en bekijk het dossier cyberpesten
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
De blog “Opruiing op school via social media” is tot stand gekomen in samenwerking met Marieke Keur Tekst & Advies
