Smartphonebeleid op school
Op 1 januari 2024 wordt de nieuwe richtlijn van kracht over het gebruik van mobiele telefoons in de klas op middelbare scholen. Deze mogen alleen nog maar voor educatieve doeleinden ingezet worden. Dit geldt ook voor andere digitale devices, zoals smartwatches en tablets. Voor het VSO en het basisonderwijs gaat deze verplichting met ingang van het schooljaar 2024-2025 in. Scholen moeten naar eigen inzicht invulling geven aan dit beleid.
Deze overheidsmaatregel heeft tot doel om onnodige afleiding van mobiele apparaten te voorkomen en de concentratie van leerlingen tijdens de lessen te bevorderen. Ook wordt verwacht dat deze maatregel positief bijdraagt aan de schoolveiligheidsbeleving van leerlingen en schoolmedewerkers. De kans op ongewenste beeld- en geluidopnames via smartphones tijdens de les wordt aanzienlijk kleiner.
Scholen staan voor een belangrijke keuze
Een telefoonverbod biedt een uitstekende gelegenheid om het pedagogische en sociale klimaat op school te versterken. Maar hoe kun je dit beleid succesvol vormgeven en ervoor zorgen dat het in de uitvoering wordt gehandhaafd? Scholen staan daarom voor een belangrijke keuze die veelal teruggebracht lijkt te worden naar twee mogelijkheden:
- Smartphonevrije school (thuis of in de kluis). Telefoons zijn tijdens schooluren verboden.
- Smartphone uit het zicht tijdens de les. Het gebruik van de telefoon is onder bepaalde voorwaarden toegestaan.
Succesformule smartphonebeleid op school
De nieuwe maatregel vraagt aanpassingsvermogen van schoolmedewerkers en leerlingen. Uit peilingen en ervaringsverhalen van smartphonevrije scholen blijkt dat de meeste docenten en ouders het telefoonverbod in de klas ondersteunen. Ook staat een deel van de leerlingen achter de maatregel. De meeste leerlingen zijn het er echter in eerste instantie niet mee eens en hebben tijd nodig om eraan te wennen. Door consequente handhaving van onderwijspersoneel, bij voorkeur met een glimlach, blijkt het overgrote deel van de leerlingen in een routine te groeien.
De succesformule bij deze scholen zit voornamelijk in de voorbereiding, positieve boodschap en de weg ernaartoe. Het is belangrijk om actief met alle betrokkenen het gesprek aan te gaan en ze deelgenoot en medebeslisser te maken van deze transitie. Hoe je dit kunt aanpakken lees je in het stappenplan.
“Tijdens de scheikunde les op de eerste maandag van de maand ging om 12 uur het overheidsalarm af. Tegelijkertijd hoorde ik zeker een stuk of 9 telefoontjes afgaan. Terwijl we toch echt een telefoon-in-de-kluis-beleid hebben. Dit leidde natuurlijk tot veel hilariteit. Daarna opnieuw nut en noodzaak van het beleid besproken. Ze kregen van mij precies 2 minuten de tijd om hun telefoons in hun locker te leggen.“
– docent Scheikunde –
Stappenplan Smartphonebeleid op school
- Stap 1: Kondig de nieuwe richtlijnen van de overheid aan
- Stap 2: Vorm een werkgroep "Mobiele telefoon op school
- Stap 3: Inventariseer de huidige situatie
- Stap 4: Ontwikkel een conceptbeleid
- Stap 5: Raadpleeg de achterban en creëer draagvlak
- Stap 6: Leg regels en uitzonderingen vast in een protocol
- Stap 7: Organiseer training en ondersteuning
- Stap 8: Communiceer over het definitieve beleid en het protocol
- Stap 9: Evalueer
- Stap 10: Blijf op de hoogte, blijf in gesprek
Geen garantie voor gedragsverandering
Een restrictie van telefoons op school is geen garantie voor gedragsverandering onder leerlingen. Zo zal een deel van de leerlingen in eerste instantie proberen de vastgestelde normen te omzeilen door andere apparaten de school binnen te brengen, zoals een tweede telefoon, tablet of smartwatch. De ervaring leert dat het in het begin flink doorpakken is totdat er een routine is ontstaan. Dit duurt doorgaans 6 weken en vraagt ook na iedere vakantie weer even aandacht voor herhaling van de regels en het waarom.
Hoe ga je om met laptops en digitale devices?
Uitgeverijen bieden digitale methodes aan waar leerlingen tijdens de les aan moeten werken op hun laptops of tablets. Hoe zorg je er dan voor dat de devices uitsluitend educatief gebruikt worden? Want via de laptops krijgen leerlingen immers ook toegang tot sociale media zoals Snapchat, WhatsApp en TikTok.
Ook hier moeten duidelijke afspraken over gemaakt worden en is het belangrijk dat het docententeam op dezelfde wijze handelt bij het handhaven van het telefoonverbod en de bijbehorende sancties. Sommige scholen besluiten daarom bepaalde apps te blokkeren. Maar ook deze aanpak is niet waterdicht
Online pesterijen buiten schooltijd
Een belangrijk deel van het contact op de sociale media speelt zich buiten schooltijd af. Online gedoe en pesterijen blijven zo de school binnenkomen en hebben invloed op de sociale veiligheidsbeleving van leerlingen en onderwijspersoneel. Dat betekent dat de aanpak van online grensoverschrijdend gedrag zowel curatief als preventief nog altijd een plek moet hebben binnen het schoolveiligheidsbeleid, ondanks het telefoonverbod. In de mentorlessen kunnen duidelijke afspraken gemaakt worden over online omgangsvormen en de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een fijne sfeer op school én online.
Dynamiek tijdens pauzes verandert
De afwezigheid van telefoons zorgt voor een verandering in de dynamiek tijdens de pauzes, in positieve en negatieve zin. Er is gezellig ouderwets lawaai, leerlingen lachen, maken ruzies en lossen die vaak onderling weer op. Op sommige scholen zien we een toename van onderlinge conflicten en vechtpartijen. Hier kun je je als school op voorbereiden, door bijvoorbeeld het inzetten van meer surveillanten tijdens de pauzes en extra aandacht te besteden aan conflicthantering tijdens de mentorlessen. Deze maatregelen dragen bij aan een positievere sfeer in de openbare ruimtes op school.
Ontmoeten en samen leren
Het weghalen van onnodige afleiding van digitale media, zorgt ervoor dat leerlingen meer tijd en ruimte vinden om elkaar beter te leren kennen tijdens de vrije uren op school. Verschillende scholen in het land hebben in overleg met de leerlingenraad activiteiten georganiseerd en ruimtes ingericht die hieraan bijdragen:
- Ruimte voor spelactiviteiten: reserveren van een binnen- en/of buitenruimte voor fysieke activiteiten, zoals een tafeltennistafel, voetbaltafel, buitenplekken/buitenterras om te chillen, basketbalkorf, groot schaakspel etc.
- Spelletjeshoek op een centrale plek op school
- Leeshoek met stripboeken, tijdschriften en boeken op een centrale plek op school
- Stilteruimte voor yoga, meditatie en/of godsdienstige uitingen
- TikTok ruimte: in deze ruimte kunnen leerlingen naar believen dansjes en sketches opnemen tijdens de pauzes. Ben je in de ruimte dan geef je toestemming dat je gefilmd mag worden.
- Wifree-ruimte: in deze ruimte is geen Wifi en 4G/5G beschikbaar en zijn digitale apparaten niet toegestaan. Leerlingen kunnen er chillen, bordspelletjes spelen, huiswerk maken en met elkaar praten. Anders dan in de mediatheek van de school, waar niet gesproken mag worden en wel toegang is tot internet.
Voorbereiding op een gedigitaliseerde maatschappij
Het verbod van digitale telefoons binnen de klas of school benadrukt dat voortdurende online toegankelijkheid niet meer vanzelfsprekend is. Ervaringen van smartphonevrije scholen laten zien dat dit leidt tot meer rust en focus in de klas en betere schoolprestaties. Hiermee bereid je als school leerlingen voor op een maatschappij waarbij het belangrijk is om te leren omgaan met digitale afleiding.
Goed voorbeeld doet volgen
Als de leerlingen hun telefoon niet meer op school mogen gebruiken, hoe zit dat dan met het onderwijspersoneel? Gegarandeerd dat een leerling deze vraag zal stellen. Goed om hier met het team een duidelijke afspraak over te maken, om gezamenlijk dezelfde boodschap uit te stralen.
Op sommige scholen zijn “TikTok- of Instagramdocenten” werkzaam. Zij maken bijvoorbeeld materiaal tijdens hun lessen op school en posten dat dan op de social media platformen. Bespreek of deze activiteiten nog voortgezet kunnen worden in de nieuwe situatie en maak hier duidelijke afspraken over. Neem de afspraken op in het social media protocol.
Afwegingen smartphonebeleid op school
De hoofdvraag voor veel scholen is of je de telefoon tijdens schooluren in de hele school verbied (thuis of in de kluis) of dat je de telefoon alleen in de klas verbied (uit het zicht, in de telefoontas). In het verleden is consistent handhaven van het laatstgenoemde beleid lastig gebleken. Redenen hiervoor zijn:
- Niet elke docent houdt zich aan de schoolregels, waardoor leerlingen ruimte ervaren om de gestelde norm op te rekken door hun telefoon niet in te leveren of hier moeilijk over te doen (“bij meneer X mag ik wel muziek luisteren bij het maken van de opgave”).
- Het wachten totdat leerlingen hun apparaat in de (telefoon)tas hebben gedaan leidt ertoe dat de les later van start gaat. Ordeverstoring of opzettelijk traineren bij het inleveren van het device leidt bovendien tot ondermijning van het gezag van de docent.
- Het elke les benadrukken van de telefoonrestricties kan een negatieve impact hebben op de sfeer tijdens de les.
- Zodra de lessen voorbij zijn, hebben de leerlingen weer toegang tot hun telefoon. In de gangen en tijdens de pauzes kunnen leerlingen zoals voorheen zonder toestemming opnames maken. Ook hier moeten duidelijke afspraken over gemaakt worden én er moet toezicht en handhaving zijn.
Bovendien blijkt uit onderzoek dat schoolresultaten verbeteren als de telefoon letterlijk in een andere ruimte is, dus buiten het klaslokaal. Andere onderzoeken tonen aan dat met name laag presterende leerlingen hier baat bij hebben.
Voordelen en kansen van een smartphoneverbod in de klas of school
- Leerlingen leren dat er momenten zijn waarop je wel en waarop je niet online bent. Tijdens schooltijd en op het werk is er geen ruimte voor de telefoon omdat je volle aandacht wordt gevraagd bij het leerproces, het werk of je klanten. Het is een goede voorbereiding op de toekomst.
- Leerlingen ervaren zelf wat de voordelen zijn van de afwezigheid van een smartphone tijdens het leerproces. Zo kunnen ze bewuster zelfstandig keuzes maken over telefoongebruik.
- Er is rust in de klas, leerlingen letten veel meer op.
- Leerlingen houden hun aandacht er beter bij tijdens de lessen.
- Je vergroot de kans op betere schoolresultaten, met name onder de groep leerlingen die minder goed presteren. Uit onderzoek blijkt namelijk dat schoolresultaten verbeteren als de telefoon letterlijk in een andere ruimte is, dus buiten het klaslokaal.
- Door onbereikbaarheid van de telefoon is de kans minimaal dat er zonder toestemming opnames worden gemaakt onder schooltijd. Dit vergroot de veiligheidsbeleving onder de leerlingen en docenten.
- Gezellig ouderwets lawaai tijdens de pauzes: leerlingen praten, lachen en stoeien met elkaar. Ze leren conflicten en ruzies onderling oplossen.
- Verticale contacten. Leerlingen hebben meer contact met leerlingen uit andere leerjaren.
Nadelen en risico’s van een smartphoneverbod in de klas of school
- Omdat leerlingen geen toegang meer hebben tot hun telefoon onder schooltijd, moet er een alternatief gevonden worden voor praktische zaken zoals het doorgeven van roosterwijzigingen, tweestapsverificatie, toegang tot kluisjes of printer, communiceren met leerlingen via Teams of andere schoolapps, etc.
- Het kan de drempel voor leerlingen verhogen om een probleem te melden of hulp te vragen als er buiten schooltijd online problemen zijn ontstaan. Dit kan impact hebben op de schoolveiligheidsbeleving van leerlingen. Het voeren van het gesprek over online respect en online pesten blijft dus belangrijk.
- Tijdens de pauzes ontstaan meer onderlinge ergernissen, ruzies en gevechtjes. Dit vraagt van scholen om extra surveillanten in de pauzes in te zetten en alternatieve activiteiten aan te bieden. Instellen telefoonverbod is geen garantie op gedragsverandering, kopje: ontmoeten en samen leren).
- Een deel van de leerlingen verlaat in de pauzes en tussenuren het schoolplein om toch gebruik te kunnen maken van de telefoon. Hier kun je als school weinig aan doen.
- Het kan weerstand bij ouders geven en discussies opleveren. Ouders vinden het fijn dat ze hun kinderen tijdens schooltijd in de pauzes kunnen bereiken. Het vergroot het veiligheidsgevoel van ouders en leerlingen dat ze direct in contact met elkaar kunnen zijn.
- Op elke regel zijn uitzonderingen. Zoals een leerling die afhankelijk is van een app vanwege medische redenen, een leerling die (tijdelijk) bereikbaar moet zijn vanwege privéomstandigheden e.d. Maak hier duidelijke afspraken over en zorg dat het voor iedereen helder is.
Benieuwd naar de mogelijkheden op jouw school?
Voor meer informatie bel 0645 09 09 39 of neem contact op