De afgelopen weken zijn er veel voorbeelden van opruiing via social media in het nieuws geweest. In december was de afkondiging van het vuurwerkverbod aanleiding voor oproepen tot geweld via social media. Begin januari hitste aanhangers van president Trump elkaar op om het Capitool in Washington te bestormen. Eind januari leidde de instelling van de avondklok tot hevige rellen. Ook hier was opruiing via social media in het spel. Hoe praat je hierover met je leerlingen op school?
Opruiing volgens de wet
Er is sprake van opruiing Artikel 131 Wetboek van Strafrecht wanneer een persoon of een groep personen anderen aanspoort om strafbare feiten te begaan of om gewelddadig op te treden tegen het openbaar gezag. Wie opruit en aangeklaagd wordt, riskeert een strafblad. Ook als dit via social media gebeurt. Dit laatste weten veel jongeren niet. Zij delen opruiende teksten en memes zonder na te denken over de mogelijke gevolgen.
Opruiing en de rol van social media
Sociale media zijn bij uitstek geschikt voor opruiing van groepen. Middels tekstberichten, memes, video’s en livestreams sporen jongeren elkaar aan de straat op te gaan en mee te rellen. Onder het oog van de smartphonecamera’s motiveren relschoppers elkaar tot nóg extremer gedrag. De beelden worden vervolgens verspreid via platformen zoals Instagram en Snapchat.
Tijdens het rellen zendt een deel van de onruststokers live uit. Hiermee is iedereen die meekijkt direct getuige van de gebeurtenissen op straat. Thuisblijvers moedigen de livestreamers aan om net dat ene stapje verder te gaan door ze gerichte opdrachten te geven: “Gooi die winkelruit in!”, of: “Neem een slof sigaretten voor me mee.” Alsof ze een game aan het spelen zijn en hun avatar aansturen. De streams en chats worden vervolgens vastgelegd en online gedeeld.
Online reputatie
Zo bouwen deze jongeren aan hun online reputatie. Ze kunnen aantonen dat ze erbij waren, worden beloond met likes en punten en bouwen een digitaal portfolio op. Ze verstevigen hiermee hun online en offline positie binnen hun vriendengroep. Alleen is die online reputatie op drijfzand gebouwd, terwijl een strafblad hen de rest van hun leven achtervolgt.
De dagkoers van hun online reputatie weegt niet op tegen het risico van een leven met een strafblad.
Alleen maar verliezers
Het moge duidelijk zijn dat opruiing alleen maar verliezers oplevert. Jongeren riskeren een strafblad, omwonenden en ondernemers lopen materiële schade op. De gemeente en de staat maken extra kosten die ze betalen van het Nederlandse belastinggeld. Niemand komt sterker uit deze strijd. Het is belangrijk dat jongeren dit leren inzien.
Tips voor docenten en ouders
De afgelopen weken hebben we gezien waartoe grenzen opzoeken via social media kan leiden. Het is daarom belangrijk om jongeren hierover voor te lichten en bewust te maken van de keuzes die ze hebben:
- Zorg dat ze goed op de hoogte zijn van de wetgeving en beseffen dat die ook voor opruiing via social media geldt.
- Bespreek met de leerlingen hoe online opruiing en groepsdynamiek werken: hoe je je laat opjutten en sturen door de groep en wat de invloed van een draaiende camera heeft op je gedrag.
- Wijs ze op de zinloosheid van rellen voor hun online reputatie: de dagkoers van hun online reputatie weegt niet op tegen het risico van een leven met een strafblad
Bewustwording
De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb richtte zich de ochtend na de avondrellen tot de relschoppers en hun ouders. Dat deed hij in een video (NU.nl, 26/01/2021) te midden van de ravages in zijn stad. Dit samen kijken en bespreken in de klas kan ook bijdragen aan een verdere bewustwording onder jongeren van de mogelijke impact van opruiing op henzelf en de mensen in hun omgeving.
Meer lezen?
Wil je meer lezen over opruiing en de rol van social media? Lees de blog “Opruiing op school via social media”
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
De blog “Opruiing en de rol van social media” is tot stand gekomen in samenwerking met Marieke Keur Tekst & Advies