Tijdens een studiedag voor schoolmaatschappelijk werkers vertelde een van de deelnemers dat hij een leerling begeleidde die via Instagram flink lastiggevallen werd door een onbekende. Na een aantal weken werd duidelijk dat het anonieme account door de leerling zelf beheerd werd. Zij had al die tijd haat- en pestberichten over zichzelf verspreid. Het bleek om digitale zelfbeschadiging te gaan.

Wat is digitale zelfbeschadiging?

Bij digitale zelfbeschadiging plaatst iemand anoniem negatieve berichten gericht op zichzelf op social media. Hierdoor lijkt het alsof diegene slachtoffer is van online haat of pesten. Vaak is het onderliggend motief een onbewuste roep om hulp voor een problematische situatie. Maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Het kan bijvoorbeeld gaan om:

• een vraag om aandacht;
• een uiting van zelfhaat;
• een depressie;
• negatieve zelfbevestiging;
• de controle willen houden;
• het bestrijden van dissociatie, d.w.z. het tegengaan van het gevoel los te raken van jezelf of je omgeving;
• uit te vinden hoe anderen daarop reageren: wie steunen je, wie komen voor je op en wie pest er mee;
• verveling;
• een grapje.

Hoe vaak komt digitale zelfbeschadiging voor?

Gezien de reacties in de zaal werd al snel duidelijk dat dit incident niet op zichzelf staat. Dat wordt bevestigd door Amerikaans onderzoek van het Cyberbully Research Center, University of Wisconsin (Digital Self-Harm: When Teens Cyberbully Themselves). Hieruit blijkt dat 5% van de ondervraagde leerlingen (12-17 jaar) zichzelf wel eens anoniem gepest heeft en 9% zichzelf anoniem heeft uitgescholden via social media. De kans op suïcidegedachten en -pogingen is onder deze doelgroep aanzienlijk groter (variërend van 5x tot 17x groter). Het gaat hierbij voornamelijk om leerlingen met mentale problemen of depressieve symptomen. Ze uiten hun overweldigende negatieve gevoelens op een destructieve manier en hopen hiermee een reactie van anderen uit te lokken.

Verontwaardiging

De leerling in kwestie bleek zich te schamen voor haar actie toen ze merkte dat ze zoveel steun kreeg uit haar omgeving. Ze was bang dat het uit zou komen en wist niet goed wat ze moest doen. Hierdoor hield ze het account een lange tijd in stand. Gelukkig nam ze na meerdere gesprekken haar hulpverlener in vertrouwen en ontstond er ruimte om haar gericht te helpen met haar mentale problemen.

De schoolmaatschappelijk werker vertelde hoe de betrokken leerling verontwaardigde reacties over zich heen kreeg, toen uitkwam dat zijzelf verantwoordelijk was voor het anonieme gepest. Hij begreep deze emoties wel, omdat veel mensen zich zorgen om de leerling hadden gemaakt en geprobeerd hadden haar te helpen. Maar hij zag ook het onderliggende probleem van de leerling en zette haar gedrag niet weg als enkel en alleen aandachttrekkerij.

Onderliggende motieven

Als je merkt dat een leerling te maken heeft met anoniem online pestgedrag, houd er dan ook rekening mee dat het om digitale zelfbeschadiging kan gaan. Mocht dit zo zijn, dan is het belangrijk om onderliggende motieven te onderzoeken en het gedrag niet direct te veroordelen of te bestraffen. De kans zit er namelijk in dat het een verborgen roep om hulp is.

Meer lezen?

Wil je meer lezen over jongeren en gedrag op social media, lees de blogs Invloed van social media op het zelfbeeld van jongeren en Zijn tieners verslaafd aan hun smartphone?

SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en grensoverschrijdend gedrag van jongeren en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO. 

De blog “Digitale Zelfbeschadiging” is tot stand gekomen in samenwerking met Marieke Keur Tekst & Advies