We kennen ze inmiddels wel. De digitale stickers die Whatsapp in het najaar van 2018 introduceerde. Vrolijke, onschuldige stickers met zingende kopjes koffie en zwaaiende bosjes bloemen. Diezelfde stickers komen ook in andere vormen voor. Het gaat om harde grappen die de grenzen te buiten gaan en de verbeelding tarten. De meeste kinderen die in Whatsapp groepen actief zijn, krijgen hier vroeg of laat mee te maken. En dat begint al in groep 5/6 van de basisschool.
Creëer je eigen sticker
Digitale stickers kun je zelf creëren in apps zoals Stickermaker Studio. Leuke quotes en maffe foto’s van vrienden en klasgenoten worden bewerkt en veelvuldig gedeeld. Ze leveren de nodige hilariteit op. Maar ook de thema’s racisme en discriminatie blijken de creativiteit te prikkelen en dragen de lachers op de hand. Stickers over slavernij, het nazi-verleden, woordgrappen over moslims en gehandicapte mensen. Evenzo aanstootgevend zijn de gewelddadige stickers met onthoofdingen en misbruik van kinderen. Het doel van dit alles is shockeren en in het ergste geval beïnvloeding.
Ik bedoelde het niet zo…
Onder het mom van “het moet kunnen” normaliseren kinderen en jongeren de discriminerende en gewelddadige stickers. Ze bedoelen er verder niets kwaads mee, ondersteunen de werkelijke boodschap niet of missen de context. Ze realiseren zich onvoldoende wat de impact is op anderen of vinden het niet zo belangrijk. Sommigen maken de keuze om de stickers in afgeschermde vriendengroepen te delen.
We delen deze stickers alleen in onze vriendengroep omdat we weten dat sommige klasgenoten dat echt niet leuk vinden vanwege hun geloof. Zo hebben ze er geen last van.
Leerling klas 3 VWO
Ook weten niet alle ouders van het bestaan van dit soort stickers. Hun kinderen voelen aan dat het hun goedkeuring niet wegdraagt en houden de stickers onder de radar. Het gesprek over respectloze stickers moet in deze gezinnen nog gevoerd worden. Maar er zijn ook leerlingen die niet goed weten wat ze ermee aanmoeten. Ze schrikken ervan en krijgen het beeld niet van hun netvlies af. Ze vinden de inhoud duidelijk te ver gaan. Sommigen praten hierover met ouders of leerkrachten.
Deze stickers laten zien aan mijn moeder? Nee, echt niet! Ze weet volgens mij niet eens wat het zijn.
Leerling groep 7
Groepsdruk
Uit gesprekken met leerlingen en leraren blijkt dat groepsdruk een rol speelt in het delen van aanstootgevende stickers. Leerlingen overtroeven elkaar om bewondering te oogsten. Ze lachen samen hard om dezelfde stickers. Dat schept een band en versterkt de sociale status. Dat het kwetsend is voor anderen, is op dat moment van ondergeschikt belang.
Ik heb tegen mijn vrienden gezegd dat ik die stickers niet leuk vind, maar ze gaan er gewoon mee door. Uit de groep stappen doe ik niet omdat ik dan de leuke dingen mis. Ik weet dan ook niet wanneer ze met elkaar afspreken.
Leerling klas 2 HAVO
Ook wordt het aanspreken op elkaars gedrag gezien als een vorm van social suicide, evenals het in vertrouwen nemen van een volwassene. Hiermee plaats je jezelf buiten je vriendengroep. Dat leerlingen niet uit de Whatsapp groepen durven te stappen omdat ze er anders niet meer bij horen, laat de reportage over Whatsapp groepen van RTL4 Nieuws zien, die in samenwerking met Videoland tot stand is gekomen.
Digitale stickers: waar eindigt de grap?
Het onderwerp digitale stickers levert genoeg stof op om met elkaar over te praten. Zowel thuis als op school. Het doel is dat kinderen bewust worden van het verhaal achter de sticker. Dat ze nadenken over de maker van de sticker, de boodschap die hij wil overbrengen en in hoeverre ze deze boodschap steunen. Dat ze zich gaan inleven in de gevoelens die het oproept bij degenen die tot de bespotte, gediscrimineerde of misbruikte doelgroep behoren. En dat ze zich gaan afvragen wat het betekent voor hun klasgenoot die zonder toestemming staat afgebeeld op een sticker.
Laat kinderen inzien dat er grenzen zijn. Persoonlijke (nee zeggen), maatschappelijke (afspraken thuis en op school) en wettelijke grenzen (Wetboek van Strafrecht). Deze grenzen gelden ook online.
Meer lezen?
Wil je meer weten over stickers, memes en groepsgedrag, lees de blogs Memes als satire en Online pesten en groepsgedrag
SocialmediaIMPACT is gespecialiseerd in mediawijsheid, social media en aanpak cyberpesten en verzorgt teamtrainingen, ouderavonden en gastlessen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO.
De blog “Digitale stickers:waar eindigt de grap” is tot stand gekomen in samenwerking met Marieke Keur Tekst & Advies
